KÜTAHYA’ NIN
EKONOMİK YAPISI
1-TARIM:
Kütahya’ da güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanan ovalar,
tarımsal üretimin merkezi durumundadır. İlimiz arazisinin % 53′ lük alanı
ormanlık arazilerden oluşmakta iken tarım yapılan araziler ise toplam il
alanının ise % 34′ ünü oluşturmaktadır.
1991 Yılı Genel Tarım Sayımı geçici sonuçlarına göre köyde oturan
2152 ailenin % 88,2′ si olan 72507 kişi tarımsal faaliyet de bulunmaktadır.
Bunların % 99,1′ i olan 71870 kişi hem tarım hem de hayvancılık yapmaktadır. %
0,93′ ü olan 677 kişi ise sadece hayvancılık yapmaktadır.
Kütahya’ da toprak yapısı ve iklim tarımsal gelişmeyi olumsuz
yönde etkileyen iki faktördür. Kışlar soğuk, yazlar ise genellikle kuraktır.
Büyük bölümü sığ olan topraklar, kış ve bahar yağışları sırasında yeterince su
depolayamamakta, bunun sonucunda önemli miktarda toprak nadasa bırakılmaktadır.
1998 Yılı verilerine göre ilimizdeki işletme büyükleri
aşağıdadır.
2-TAHIL ÜRETİMİ:
İlimizde egemen tarım yöntemi nadaslı kuru tarımdır. Bu nedenle
tarla bitkileri içinde tahıl önemli yer tutmaktadır. Tahıl üretimi genellikle
kuru tarım yöntemiyle yapılmaktadır. Başlıca tahıl ürünleri buğday ve arpadır.
Buğday ve arpa yetiştirilen alanlar, tarıma ayrılan il topraklarının % 40 ‘ını
oluşturmaktadır.
Arpa ve buğday dışında tarla bitkileri olarak; mısır, nohut,,
fasulye, burçak, şeker pancarı, kenevir, haşhaş, ayçiçeği, soğan ve patates de
üretilir. Ayrıca biber, patlıcan, domates, lahana, ıspanak gibi sebze türleri
ile üzüm, elma, şeftali, vişne ve çilek gibi meyve türleri yetiştirilmektedir.
İlimizde arpa ve buğday ekimi sırasında bunlarla dönüşümlü (bir
yıl tahı, bir yıl baklagil) olarak baklagillerin üretimi de yapılmaktadır. En
çok ekimi yapılan baklagil türü nohuttur. Başta Tavşanlı olmak üzere Simav,
Gediz, Aslanapa ve Merkez ilçede ekimi yapılır. İlde üretilen nohutlardan
Tavşanlı leblebisi meşhurdur.
3-ENDÜSTRİ BİTKİLERİ:
Kütahya’ da endüstri bitkilerinin üretimi sınırlıdır. Sulama
imkanlarının sınırlı olması ve arazinin engebeli olması bunun ana sebebidir.
Haşhaş ve kenevir ilimizin geleneksel endüstri bitkileridir. Buna ek olarak
Cumhuriyetin ilk yıllarından beri şeker pancarı üretimi yapılmaktadır. 1953
yılına kadar Kütahya’ ya bağlı bir ilçe durumunda olan Uşak’ da 1926 yılında
şeker fabrikasının faaliyete geçmesi ile ilde pancar ekimi başlamıştır.
1954 yılında Kütahya şeker fabrikasının açılması ile Aslanapa,
Emet, Gediz ve Altıntaş başta olmak üzere pancar ekimi yaygınlaşmıştır.Son
yıllarda ayçiçeği, soğan, ve patates ekimi de yaygınlık kazanmaktadır.
4-SEBZE ÜRETİMİ:
İlimizde en çok iklim ve toprak şartlarına uygun sebze
türlerinden lahana, marul, ıspanak, pırasa, turp, kabak ve salatalık
yetiştirilmektedir. Genellikle sulanabilen arazilerle yerleşim yerlerinin
çevresindeki taban topraklarda yetiştirilen bu ürünlerde verim oldukça
yüksektir. Daha çok yerel tüketime yönelik yapılan sebze yetiştiriciliği son
yıllarda önem kazanmış, ekim alanları artmaya başlamıştır.
5-MEYVE ÜRETİMİ:
Çok büyük ölçekli olmamakla birlikte ilimizde meyve üretimi
yapılmaktadır. Yumuşak çekirdekli meyvelerden armut, elma, ayva ve muşmula, taş
çekirdeklilerden iğde, vişne, kayısı, kızılcık, kiraz, şeftali ve zerdali, sert
kabuklulardan ceviz, kestane, badem, üzümsü meyvelerden çilek, üzüm ve dut
yetiştirilmektedir.
Elma, armut, ayva, erik ve vişne ilin tümünde, kiraz Merkez ilçe,
Şaphane ve Simav’ da, dut Emet’ de, ceviz ise Simav ve yöresinde yaygın olarak
yetiştirilmektedir.
Evliya Çelebi seyahatnamesinde, sultanbağı bahçelerinde 17 çeşit
armut yetiştiğinden, çeşit çeşit kirazlardan övgüyle bahseder.
1997 Yılı verilerine göre ilimizde üretilen ürünlerin miktarları
aşağıdadır.
6-HAYVANCILIK:
Kütahya’ da zengin sayılabilecek bir hayvan varlığı
bulunmaktadır. Hayvancılıkta, temelde aile tüketimini karşılamaya yönelik olan
geleneksel yapı sürmektedir. Bir çok ailede ek gelir elde etmek amacıyla az
sayıda küçük baş ve büyük baş hayvan beslemekte veya tavuk yetiştirilmektedir.
İlimiz hayvancılığı giderek geleneksel yapıdan kurtulmakta,
melezleme ile sığır ırklarının ıslahı yanında yurt dışından et ve süt verimi
yüksek montofon, holstein vb damızlık sığır türlerinin ithali ve üretimi yoluna
gidilmektedir.
İlde yaygın olarak küçük baş hayvan bilhassa koyun
yetiştiriciliği ön plandadır. En fazla dağlıç ve karaman türü koyun
yetiştirilmektedir. İkinci sırayı keçi (kıl keçisi ve tiftik keçisi) almakla
birlikte ormanlara zarar vermesi nedeniyle üretimi özendirilmediği için sayısı
günden güne azalmaktadır.
Kümes hayvanı üretimi genellikle aile ihtiyacını karşılamak veya
küçük miktarlarda ek gelir elde etmek için yapılmaktadır. Çoğunlukla
yetiştirilen ırklar verimsiz, kümesler ilkel, besleme yetersizdir. Aşılama
yaptırılmadığı için sık sık salgın hastalıklar ortaya çıkmaktadır. Ancak son
yıllarda modern tavuk işletmeleri kurulmaya ve yaygınlaşmaya başlamıştır. Başta
Tavşanlı yöresi olmak üzere tavukçuluğa önem verilmeye ve bunun sonucunda
yumurta ve piliç üretiminde gözle görülür artışlar kaydedilmeye başlanmıştır.
Kütahya’ nın arıcılığa müsait bir bitki örtüsü vardır. Özellikle
dağlık kesimlerde eskiden kara kovanlarla yapılan arıcılığın yerini son yıllarda
modern kovanlar ve bilinçli üretim teknikleri almıştır. Bal üretimi ve kovan
sayısı yıldan yıla artış göstermektedir.
7-SU ÜRÜNLERİ:
İlimiz topraklarında çıkarak Karadeniz, Marmara ve Ege denizine
dökülen akarsularımızda ve bu akarsuların üzerinde kurulu bulunan barajlar
nedeniyle oluşan göl ve göletlerde başta sazan olmak üzere inbalığı, yayın,
tatlı su kefali, aynalı sazan, kadife, gümüş, karagöz isimli balıklar
bulunmaktadır. İlimizde amatör balıkçılık yaygındır.
Ayrıca Porsuk barajı ve Enne barajının balık tutma hakkı bir
kısım balıkçı esnafına ihale edilmektedir. İlimizde projeli alabalık üretim
tesisleri de bulunmakta ve sayıları artmaktadır.
8-ORMANCILIK:
Ormanlık alanlar Türkiye topraklarının % 26′ sını
oluşturmaktadır. Buna karşılık Kütahya ilinde ormanla kaplı alanların miktarı
tüm arazilerin % 53′ üne ulaşmaktadır. Kütahya orman alanlarında alt orman
işletme müdürlüğü faaliyet göstermekte ve ormancılık hizmetleri yürütülmektedir.
Bunlar Kütahya, Domaniç, Emet, Simav, Tavşanlı ve Gediz’ de kurulu
bulunmaktadır.
Kütahya’ da orman alanları Kuru ormanlar, Baltalık ormanlar,
Bozuk sahalar, orman içi ve kenarı açık alanlar olarak sınıflandırılır.
Ormanlarımızdan tomruk, direk, tel direği, lif, yonga ve yakacak
odun üretimi yapılır. Ormanlarımızın yangından korunması için vatandaşlarımızın
bilinçlendirilmesine ve koruma önlemlerinin alınmasına çalışılmaktadır.
Orman alanlarımızın çoğaltılması için tabii ve suni (dikme)
ağaçlandırma çalışmaları hızla sürmektedir.
9-YERALTI KAYNAKLARI:
Kütahya sahip olduğu yeraltı kaynaklarının hem tür olarak
çeşitliliği hem de rezerv olarak zenginliği ile yurdumuzun en önde gelen illeri
arasındadır. Varlıkları çok uzun zamandır beri bilinen ve işletilen bu madenler
her zaman ilin sosyal ve iktisadi gelişmesinin itici gücü olmuşlardır. İlde
bulunan belli başlı madenlerİ Linyit, Borasit (Kolemanit), Alümit (Şap),
Manyezit, Krom, Demir ve Gümüştür.
Madencilik sektörü, tarım sektörü hariç tutulursa, ilde imalat
sektörü ile birlikte en fazla istihdam imkanı oluşturan sektördür.
Madencilik sektöründe; gümüş üretimini amaçlayan “Etibank Kütahya
100.Yıl Gümüş Madeni İşletmesi” linyit çıkarımı ile uğraşan TKİ-GLİ müessesesi
ve SLİ müesseseleri ile sayıları yirmiyi aşan ve giderek artan özel sektör
linyit işletmeleri mevcuttur. Bunun yanında Manyezit üretimi yapan Kümaş
İşletmesi ve daha iki özel sektör kuruluşu, Bor tuzlarından Kolemanit üreten
Emet Etibank Kolemanit İşletmesi, Antimuan üreten üç özel sektör kuruluşu,
Alümit cevheri işleyen Dostel A.Ş., Grafit işleyen bir özel sektör kuruluşu
ildeki madencilik kuruluşlarının başlıcalarıdır.
Kütahya’ da çıkartılan linyitler düşük kalorilidir. Fakat
yeraltından çıkarılması açık işletme adı verilen bir yöntemle yapılabildiği ve
taşınması kolay olduğu için ekonomiktir. Ayrıca rezerv bakımından yurdumuzun
sayılı linyit kaynaklarındandırlar. Tunçbilek linyitleri 100 Milyon Ton,
Seyitömer linyitleri 60 Milyon Ton rezerve sahiptir.
Kolemanit yatakları Emet ilçemizde bulunur. Bor minerallerinden
üretilen Kolemanit madenler içerisinde en geniş kullanım alanına sahip madendir.
Etibank tarafından 1958′ den beri işletilmektedir.
Çelik endüstrisinin en önemli ara madenlerinden olan Krom,
Türkiye’ de ilk olarak Kütahya’ nın kuzeybatısındaki yörede bulunmuştur.
Günümüzde en önemli krom madenleri Tavşanlı ilçe sınırları içerisindedir. Bu
konuda Osmanlı Arşivlerinde de belgeler mevcuttur. A. MKT. Um fonu, 263 Dosya
No, 82 Vesika No’ ya kayıtlı belgede:
“Kütahya Dağardı kazasında çıkan Krom Madeninin Londra’ ya
nakledilmesi ve fiyatı konusunda çıkan anlaşmazlığın halli” diye bir karara
rastlıyoruz ki bu şunu gösteriyor. Çok eski zamanlardan beri Kütahya’ da Krom
madeni çıkartılıyor ve satılıyor.
Kimya dilinde Alüminit olan şap, Şaphane ilçesinde
çıkartılmaktadır. Zaman zaman üretime ara verilen madende Osmanlı İmparatorluğu
zamanından beri üretim yapılmaktadır.
Altıntaş, Çavdarhisar ve Örencik civarlarında mermer yatakları
işletilmektedir.
Günümüzde turizm sektörünün gelişmesiyle birlikte değeri gittikçe
artan bir diğer yeraltı zenginliği de sıcak su kaynaklarıdır. Türkiye’ de ilk
defa jeotermal enerjiye dayalı olarak Simav’ da şehrin ısıtılması ve seracılık
tesisleri yapımı gerçekleştirilmiştir.
10-SANAYİİ VE ÇİNİCİLİK:
Kütahya ili, tarih boyunca çok uzun bir süre tarım sektörünün
üretim, gelir ve geçim yönünden ağırlıklı olduğu bir il hüviyeti göstermiştir.
Tarım halen nisbi ağırlığını sürdürmekle birlikte Cumhuriyet döneminde ilimiz
madencilik ve sanayii yönünde önemli gelişme göstermiştir. Osmanlı İmparatorluğu
döneminde Kütahya’ nın çinicilik, dokumacılık ve dericilik merkezi olduğu
bilinmektedir. Ancak atölye üretimi düzeyinden gerçek anlamda sanayileşmeye
Cumhuriyet döneminde geçilmiştir.
Kütahya’ da fabrika boyutlarında ve doğrudan pazara üretim yapan
büyük ölçekli ilk sanayii tesisi 1926′ da kurulan Sümerbank Seramik Fabrikası
olmuştur.
1950′ li yıllardan sonra Kütahya’ da hızlı sanayileşme hamlesi
olmuştur. Bugün ilimizdeki sanayiinin bel kemiğini teşkil eden TKİ-GLİ (1958),
Şeker Fabrikası (1954), Kütahya Gübre Sanayii (1954), Tunçbilek Termik Santralı
(1956), Etibank Kolemanit İşletmesi (1958) hep bu dönemin öncü sanayii
kuruluşlarıdır.
İlimizdeki imalat sektörünün en belirgin özelliği maden, orman ve
toprağa bağlı olmasıdır. Büyük ölçekli kamu kuruluşları bu alanda öncü, örnek ve
sürükleyici rol oynamışlardır.
Özel sektör kuruluşlarının faaliyete başlaması 1960′ lı yıllardan
sonraya rastlar. Ancak son yıllarda özel sektör yatırımları hız kazanmıştır.
Son 15 yılda bir kaçı hariç imalat sanayii yatırımlarının hemen
tamamı özel sektör tarafından gerçekleştirilmiştir. Organize Sanayii Bölgesinin
alt yapısının bitime yaklaşması (1998) ile sanayii yatırımlarında patlama olması
beklemek hayalcilik olmayacaktır.
Kütahya’ da son yıllarda üretimi artan ve dünyaya açılan
porselen, çini ve seramik sanayiide gelişimi göz önüne alınırsa istihdam
olanaklarını artırmada en önemli sanayii kollarından birini teşkil etmektedir.
Simav ilçesinde ormancılık sektörü gelişmiştir. Çeşitli kereste
imalathanelerinin yanı sıra sunta ve yonga levha fabrikası önemli tesislerdir.
Bu ilçemizde halı dokumacılığı da yaygındır.
Kütahya, Türkiye’ de atölye tipi sanayiinin en ileri olduğu
illerden birisidir.
11-TİCARET:
Kütahya’ da ticari şirketlerin faaliyet alanları, ilin genel
ekonomik yapısına uygun olarak madencilik, taşımacılık, yem-un sanayii, kiremit
ve tuğla sanayii, gıda maddeleri imalatı, ağaç sanayii imalatı, ambalaj, tekstil
ticareti ve pazarlaması önde gelmektedir.
İlimiz çevresindeki nispeten daha gelişmiş olan şehirlerin etkisi
altında kalmaktadır. Gediz’ in Uşak’ a yakın olması bu çevrenin ticari hayatında
bu ilin önemli etkisinin olmasına neden olmuştur. Aynı şekilde Tavşanlı’ nın
Bursa’ ya yakın oluşu, Simav’ ın Merkez’ e uzak olması bir çok ilçemizin ticari
faaliyetlerini başka illere yöneltmelerine neden olmuştur.
Ancak özellikle son yıllarda çiniciliğin çok gelişmiş olması
nedeniyle ticari hayatına önemli katkısı olmaktadır. Özellikle yaz aylarında iç
ve dış turizme yönelik imalat yapan çinicilik ve porselen sektörü ticari hayata
canlılık kazandırmaktadır.
Kütahya-Eskişehir karayolu üzerinde kurulmakta olan Çiniciler
Çarşısının faaliyete geçmesinin Kütahya’ nın tanıtımına ve ticari faaliyetlerin
artmasına katkıda bulunacağına kesin gözüyle bakılmaktadır.
12-ULAŞIM:
Kütahya ili coğrafi konum itibariyle tarih boyunca ulaşım hatları
üzerinde bir geçiş bölgesi, bir düğüm noktası olma özelliği göstermiştir. Bir
kaç yüzyıl Anadolu eyaletlerinin merkezi olması, milli kurtuluş savaşındaki
önemli yeri, ağırlıklı olarak bulunduğu coğrafyadan kaynaklanmaktadır.
Kütahya ilimizin 483 Km uzunluğunda devlet yolu, 428 Km
uzunluğunda il yolu olmak üzere toplam 911 Km yol ağımız mevcut olup Bursa
Karayolları Bölge Müdürlüğü yol ağının % 20′ sini teşkil etmektedir. Kütahya
ilimiz sınırları içerisinde yer alan 483 Km’ lik devlet yollarının % 97′ si, 428
Km’ lik il yollarının % 78′ i asfalttır.
Marmara bölgesini Akdeniz bölgesine bağlayan en önemli geçiş
noktalarından biri olmasına karşılık, Eskişehir-Kütahya, Kütahya-Afyon,
Balıkesir-Kütahya, Bursa-Kütahya gibi ana yol bağlantılarının istenilen
standartta yapılmaması veya gecikerek yapılması ilin gelişimi yavaşlatmıştır.
İlimiz şu andaki durumu ve sahip olduğu potansiyel göz önüne
alındığında karayolları yönünden istenilen düzeyde değildir.
Yeterli vasıfta olmamakla birlikte Marmara’ yı Akdeniz’ e, İç
Anadolu ‘yu da Ege’ ye bağlayan yolların kavşak noktasıdır. Kütahya yollarının
kalitesinin yükseltilmesiyle birlikte gelişmesinin daha hız kazanacağı kesindir.
Kütahya ili demiryolları ulaşımı yönünden de bir düğüm ve kavşak
noktasıdır. İl merkezi Alayunt istasyonundan ayrılan bir hatla
Haydarpaşa-Konya-Adana demiryoluna, Kütahya-Balıkesir hattı ile de
Bandırma-İzmir demiryoluna bağlanmıştır. İlimizden trenle şu anda bütün ana
merkezlere ulaşmak mümkündür.
Kütahya’ da henüz havalimanı bulunmamaktadır.
13-KÜTAHYA VE TURİZM
Tarihi ve tabii güzellikleri ve şifalı kaplıcaları ile Kütahya
büyük bir turizm potansiyeline sahiptir. Ünü her geçen gün dünyaya yayılmakta
olan ve atalar mirası el sanatımız çiniciliğin de Kütahya ekonomisine olduğu
kadar turizme katkısı gün geçtikçe artmaktadır.
Ancak sahip olduğu büyük potansiyele rağmen Kütahya, Türkiye
turizminden hak ettiği payı bugüne kadar alabilmiş değildir. Bundan tanıtım
eksikliği kadar, turizme gereken önemin verilmemesi de etkili olmuştur.
Kütahya ekonomisine önemli katkı sağlayan çini ürünlerinin
pazarlama yeri halen İstanbul ve turistik sahil şehirleridir. Turistlerin
beğenerek aldıkları bu ürünlerin imal edildikleri yeri, geleneksel el sanatının
sanatkarlarını da görmek isteyecekleri açıktır. Ancak turistin doğrudan Kütahya’
ya ilgisi çekilmemiştir.
Halbuki denizi, güneşi, dinlenmeyi tercih eden turistler kadar,
belki de daha fazlası geleneksel el sanatları tarihi mekanlar ve yerel
yiyeceklere de ilgi duyan turistler çoktur.
İlimizde yapımı devam etmekte olan Çiniciler Çarşısının Kütahya’
nın tanıtımına çok büyük katkısı olacaktır. Hem tarihten süzülüp gelen bir el
sanatının pazarlama imkanları arttırılacak, hem de çarşı bizzat tarihi bir
görünümde yapıldığından görenlerin ilgi ve hayranlığını çekecektir.
